Χρήστος Σκόνδρας: «Ο ήχος του μπουζουκιού πρέπει να βγαίνει σωστά, φυσικά. Όπως πρέπει να βγαίνει από ένα μπουζούκι και όχι όπως έχουμε συνηθίσει, για την ευκολία μας»
Η φράση «η ιστορία επαναλαμβάνεται», αν και κλισέ, βρίσκει σήμερα ξανά εφαρμογή αλλά με μια μεγάλη διαφορά. Η ιστορία επαναλαμβάνεται αισθητά βελτιωμένη και επαυξημένη, θα λέγαμε, όσον αφορά τη λαϊκή μουσική και τη νέα γενιά μουσικών που είναι πλέον ενεργή. Το λαϊκό τραγούδι γνωρίζει πάλι μια άνθηση, μέσω μιας «ένεσης» νέων μουσικών στις μουσικές σκηνές, πάλκα, ταβέρνες και καφενεία. Η μεγάλη διαφορά αυτής της γενιάς, όμως, είναι ότι στη συντριπτική πλειοψηφία της είναι άρτια καταρτισμένη, με σπουδές μουσικής, ώρες «πτήσης» στην πλάτη τους και μια φρέσκια προσέγγιση σε ένα ευρύτερο και όχι τόσο παιγμένο ρεπερτόριο.
Ένας από αυτήν τη νεότερη γενιά είναι ο Χρήστος Σκόνδρας. Με καθαρό βλέμμα, καθαρή πενιά και ξεκάθαρη άποψη για το ποιος είναι, που βρίσκεται και που θέλει να πάει. Με τα δυο πόδια στη γη, άμεσος και άμεσα διαθέσιμος παρόλο το δύσκολο πρόγραμμά του, δέχθηκε χωρίς δεύτερη σκέψη να βρεθούμε και να μιλήσουμε για τη λαϊκή μουσική και ειδικότερα το μπουζούκι.
ρε|λα|ρε: Ας ξεκινήσουμε λοιπόν, πες μας κάποια πράγματα εσένα, να μάθουμε ποιος είναι ο Χρήστος, από που κατάγεσαι, πως ξεκίνησες με τη μουσική;
ΧΣ: Κατάγομαι από το Κιάτο Κορινθίας και δεν έχω καμία σχέση με μουσική οικογένεια. Ο αδερφός μου έπαιζε κιθάρα και οι γονείς μου εκμεταλλεύτηκαν κάπως αυτό το γεγονός και αποφάσισαν να με ξεκινήσουν μπουζούκι. Εγώ δεν ήθελα μπουζούκι, τύμπανα ήθελα για να είμαι ειλικρινής, αλλά πήγε ο παππούς μου και μου πήρε ένα μπουζούκι… Υπήρξε μια σχέση περίεργη στην αρχή, αλλά μετά κερδηθήκαμε (γέλια).
ρε|λα|ρε: Σε τι ηλικία; Πολύ μικρός;
ΧΣ: Μου είχαν πάρει το πρώτο μου μπουζούκι Τετάρτη δημοτικού, το οποίο όμως δεν μπορούσα να το κρατήσω και ξεκίνησα μαθήματα τον επόμενο χρόνο. Πρώτος μου δάσκαλος ήταν ο Μάκης ο Πανταζής, μεγάλη φυσιογνωμία στην Κορινθία, και ήταν αυτός που με έβαλε «στην πρίζα».
ρε|λα|ρε: Τετράχορδο φαντάζομαι…
ΧΣ: Τετράχορδο το οποίο όμως το κουρδίζαμε τρίχορδο (γέλια). Ήταν φαν, και είναι, του τρίχορδου και γενικότερα όλου αυτού του ήχου ο δάσκαλός μου ο πρώτος. Εδώ θέλω να επισημάνω ότι επίσης πάρα πολύ σημαντικό ρόλο, στην πορεία μου την πρώτη και το ξεκίνημα, έπαιξε ο Παναγιώτης ο Τσιφτσής. Είχαμε ξεκινήσει μαζί και παίζουμε ακόμα μαζί. Υπήρχε ευγενής άμιλλα, κατά κάποιον τρόπο, ο ένας αντέγραφε κάπως τον άλλο και προχωρούσαμε μαζί.
ρε|λα|ρε: Καρνέζης-Παπαδόπουλος κάπως..! Έτσι ξεκίνησαν…
ΧΣ: Ναι! (γέλια)
ρε|λα|ρε: Παίζατε και πρίμο-σεκόντο ή όχι;
ΧΣ: Τότε όχι, δεν ξέραμε από αυτά, παίζαμε οκτάβες. Σε διάφορα γκρουπάκια που μαζευόμαστε.
ρε|λα|ρε: Και να πούμε ότι παίζετε ακόμα μέχρι σήμερα μαζί!
ΧΣ: Ναι ο Παναγιώτης νομίζω είναι το alter ego μου. Τον τελευταίο καιρό παρατηρώ ότι κάνουμε πράγματα πολύ κοντά στο παίξιμο, δηλαδή κάνουμε απαντήσεις πολλές φορές ίδιες και κοιταζόμαστε στο πάλκο…
ρε|λα|ρε: Παίζετε από πιτσιρίκια μαζί και πιάνετε ο ένας τον άλλον!
ΧΣ: Ναι, ακόμα και οι φράσεις μας πολλές φορές είναι ίδιες και δεν το πιστεύουμε ότι έχουμε κάνει το ίδιο πράγμα και στο ίδιο σημείο του κομματιού.
ρε|λα|ρε: Κοινά βιώματα…
ΧΣ: Ναι και κοινούς δασκάλους και στην αρχή και πιο μετά. Σε πολλά πάλκα, σκηνές μαζί, πολλές παρέες.
ρε|λα|ρε: Πως, λοιπόν, αποφάσισες στην πορεία ότι θέλεις να ασχοληθείς επαγγελματικά;
ΧΣ: Ίσως για κάτι που μετάνιωσα είναι ότι δεν μπήκα σε κάποιο Πανεπιστήμιο μουσικό. Ήρθα το 2009 στην Αθήνα να σπουδάσω Νηπιαγωγών στο Καποδιστριακό και παράλληλα ξεκίνησα σπουδές γκάιντας στο Ωδείο Αθηνών, άσχετο με το μπουζούκι. Παράλληλα με τη γκάιντα τότε είχα ξεκινήσει και με τον Σπύρο τον Γκούμα μαθήματα, ο οποίος ήταν και είναι ένας από τους μεγαλύτερους δεξιοτέχνες στην Ελλάδα και πολύ καλός δάσκαλος. Αυτός ήταν άνθρωπος κλειδί κάπως. Ο πρώτος μου πολύ καλός δάσκαλος που με έβαλε κάτω και μελέτησα. Παράλληλα με όλον αυτόν τον κόσμο της παραδοσιακής μουσικής ξεκινάω και το βλέπω όλο και πιο μέσα, όλο και πιο βαθιά. Αρχίζω και παίζω σε πιο μεγάλα μαγαζιά, ψάχνομαι γενικότερα και κάνω παρέες μουσικές, ξέρεις πως πάει αυτό…
ρε|λα|ρε: Και φαντάζομαι μπαίνεις και πιο βαθιά στη μουσική θεωρία.
ΧΣ: Από μουσική θεωρία έχω μόνο υποχρεωτικό πτυχίο της Αρμονίας, αλλά όσον αφορά τη θεωρία του μπουζουκιού ψάχτηκα πάρα πολύ και με τον Σπύρο τον Γκούμα και με άλλους δασκάλους και αυτό δεν σταματάει, είναι κάτι που εξελίσσεσαι και μαθαίνεις συνέχεια. Καθώς το μπουζούκι είναι λαϊκό όργανο το παίξιμο είναι αυτό που θα σε φέρει και σε ένα ανώτερο επίπεδο. Αυτό που ίσως ζηλεύω στον Παναγιώτη (σ.σ. Τσιφτσή) είναι το ότι κατέχει τη μουσική θεωρία και μπορεί πιο άμεσα να κάνει μια ενορχήστρωση ή να έχει πιο συγκροτημένη τη μουσική στο μυαλό του. Εγώ απλά τη φαντάζομαι, την ακούω στο όργανό μου και προσπαθώ να το κάνω μέσω της πράξης.
ρε|λα|ρε: Δεν αναφέραμε το θέμα του μπουζουκιού, ποια ήταν η μετάβαση από το πρώτο στα επόμενα όργανα;
ΧΣ: Το πρώτο ήταν αυτό που μου αγόρασε ο παππούς μου, ένα τετράχορδο απλό από τον Νάκα που είχαν βρει τότε στην Κόρινθο. Αργότερα, προς το Γυμνάσιο, πήρα το πρώτο καλό μου μπουζούκι το οποίο ήταν παραγγελία από έναν οργανοποιό τον οποίο δεν μάθαμε ποτέ γιατί υπήρχε διαμεσολαβητής. Παλισσανδρένιο με φιγούρα μια πεταλούδα, ακριβό μπουζούκι για τα τότε δεδομένα, γύρω στο ένα εκατομμύριο δραχμές τότε, πολλά λεφτά για την εποχή!
ρε|λα|ρε: Σοβαρά; Πολλά λεφτά! Αυτή η ιστορία με τους διαμεσολαβητές μου έχει τύχει και μένα στην πορεία μου, μεγάλη μάστιγα. Βγάζουν “μίζες” σε βάρος μαθητών, με μπουζούκια άλλων οργανοποιών… Είναι μια πονεμένη ιστορία, όχι της παρούσης. Και το έχεις ακόμα;
ΧΣ: Όχι, μετά από αυτό αγόρασα τρία μπουζούκια διαδοχικά στα επόμενα χρόνια. Ένα προπολεμικό μικρό, ένα μεσαίου μεγέθους με οβάλ τρύπα κι άλλο ένα από τον οργανοποιό Χρήστο Βουλαδάκη. Ο Χρήστος έχει την έδρα του στην Κόρινθο, είναι εξαιρετικός και έχει δώσει βάρος κυρίως στις κιθάρες. Το τελευταίο μπουζούκι, του Χρήστου, μου το κλέψανε στα Εξάρχεια. Είχα πάει να ακούσω έναν φίλο, τον Φώτη τον Βεργόπουλο και το άφησα στο πορτ-μπαγκαζ…
Εκεί υπήρξε άμεση παρέμβαση του παππού μου, που μου είπε πάμε τώρα να πάρουμε άλλο και αγόρασα από τον Τάσο τον Κατσιφή ένα το 2013. Και πέρυσι το Φλεβάρη πήρα άλλο ένα από τον Τάσο. Έχω δύο μπουζούκια αυτή τη στιγμή, και τα δύο του Τάσου.
ρε|λα|ρε: Αυτό που σου κλέψανε βρέθηκε;
ΧΣ: Όχι δυστυχώς…
ρε|λα|ρε: Ερχόμενος λοιπόν στην Αθήνα, άρχισες να παίζεις επαγγελματικά;
ΧΣ: Επειδή οι δικοί μου και οι θείοι μου έχουν ταβέρνα, από Παρασκευή έως Κυριακή κατέβαινα στο Κιάτο κι έπαιζα εκεί. Τα πρώτα χρόνια έπαιζα μαζί με τον Πάνο τον Τσιφτσή και τον αδερφό μου στο μαγαζί, αργότερα όταν έφυγε ο Πάνος, ήρθαν κι άλλα παιδιά. Ενδιάμεσα, Τετάρτες και Πέμπτες έπαιζα και σε μαγαζιά στην Αθήνα. Φοιτητομάγαζα, πιο μικρά σε κόσμο.
ρε|λα|ρε: Οπότε αποκτούσες και την εμπειρία του ζωντανού και του πάλκου. «Ψήθηκες» από νωρίς δηλαδή στο πάλκο.
ΧΣ: Ναι αν και την εμπειρία την είχα ήδη, επειδή όπως είπα είχαν ταβέρνα οι γονείς μου, οπότε έπαιζα εκεί από το 2004. Από Δευτέρα Γυμνασίου έπαιζα με τον αδερφό μου. Είχα ψηθεί ήδη πέντε χρόνια όταν ανέβηκα στην Αθήνα.
ρε|λα|ρε: Από ακούσματα που ήσουνα; Πιο κοντά στο ρεμπέτικο, λαϊκό;
ΧΣ: Στο Λύκειο άκουγα ρεμπέτικα φουλ, και τότε Τρίτη Γυμνασίου-Πρώτη Λυκείου άρχισα και μάθαινα Θανάση Παπακωνσταντίνου, Μάλαμα, κλπ. Αλλά πάντα τα είχα και τα δύο παράλληλα μέσα στο μυαλό μου, μοιρασμένα αλλά και παραδοσιακά. Τρίτη Λυκείου μπήκα στον κόσμο της γκάιντας. Αυτά τα τρία έκτοτε ήταν πάντα παράλληλα.
ρε|λα|ρε: Με τη γκάιντα συνεχίζεις ακόμα;
ΧΣ: Μόνο αν χρειαστεί σε δουλειές. Είναι το μεράκι μου, παίζω κανονικά. Έκανα στο Ωδείο Αθηνών με τον Γιώργο το Μακρή, είναι πάντα το …αποκούμπι μου.
ρε|λα|ρε: Ωραία! Ασυνήθιστο να πας σε ένα πνευστό από ένα έγχορδο…Για πάμε όμως πίσω στον Χρήστο στην Αθήνα…
ΧΣ: Παίζω, συνεχίσω με τον Γκούμα και μετέπειτα κάνω μαθήματα με τον Νίκο τον Τατασόπουλο. Εδώ υπάρχει μεγάλη τομή, γιατί με τον Νίκο άλλαξε όλη η συμπεριφορά μου πάνω στο όργανο και από θέμα τεχνικής και από θέμα μουσικότητας. Μου άνοιξε τους ορίζοντες, κι ακόμα είναι η μεγαλύτερή μου επιρροή. Μου άλλαξε την τεχνική, μου ‘δωσε μουσικότητα, επηρεάστηκα μόνο θετικά από τον Νίκο. Ακόμα εξακολουθεί να είναι το πρότυπό μου.
ρε|λα|ρε: Ο Τατασόπουλος έχει μεγάλο εύρος όχι μόνο τεχνικής αλλά και ακουσμάτων, και δυτικότροπα ακούσματα, όχι μόνο Ελληνικά…
ΧΣ: Αυτό είναι που μου αρέσει στον Νίκο, έχει ξεφύγει από το παραδοσιακό παίξιμο του μπουζουκιού χωρίς να το διαχωρίζει αυτό το πράγμα. Είναι, δηλαδή, ενιαίο το παίξιμό του. Ενώ ακούει π.χ. και τζαζ και ρεμπέτικο, το παίξιμό του είναι και τα δύο, δεν διαχωρίζεται! Σε πολύ ελεύθερη «μετάφραση» αυτό… Και βέβαια πρέπει να είσαι κι εσύ ανοικτός για να το καταλάβεις. Πρέπει να έχεις την αντίληψη να το καταλάβεις.
ρε|λα|ρε: Αυτή η αντίληψη, το να βάλεις κάτι νέο στη μουσική σου, πιστεύεις είναι κάτι που είτε το έχεις είτε όχι ή κάτι το οποίο το μαθαίνεις; Εκπαιδεύεσαι δηλαδή σε αυτό ως μαθητής;
ΧΣ: Πιστεύω ότι δημιουργείται, γεννάται, δηλαδή καλλιεργείται και όχι με το τι έχεις μέσα σου. Πως διευρύνεις αυτό που έχεις.
ρε|λα|ρε: Μια άλλου είδους ερώτηση τώρα… Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε έντονα μια νέα γενιά μουσικών, στην ηλικία σου και ίσως λίγο μεγαλύτερους, οι οποίοι είναι πάρα πολύ ψαγμένοι. Παλιότερα αυτό που έλεγαν όλοι ήταν ότι όσοι ασχολούμαστε με το μπουζούκι και το λαϊκό τραγούδι είμαστε λίγοι σχετικά, μια κλίκα, εξ ου και «η κλίκα» το περιοδικό που φτιάξαμε τότε. Βλέπω όμως ότι αυτό αλλάζει και είναι πολύ ευχάριστο. Πως το βλέπεις εσύ όντας μέσα σε αυτό; Εσύ μεγάλωσες έχοντας επιρροές, π.χ. από τον παππού σου και την οικογένειά σου, αλλά και οι φίλοι σου ήταν σε αντίστοιχη φάση. Αν είχες άλλες παρέες ή προσλαμβάνουσες μπορεί να μην ασχολούσουν καν με το μπουζούκι…
ΧΣ: Έχεις δίκιο, σωστή παρατήρηση. Στην περιοχή μου, έτυχα σε μια γενιά όπου είχε μεγάλη άνθηση αυτό το πράγμα. Δεν ξέρω πως είχε τύχει τότε, ίσως να οφείλεται και στον Μάκη τον Πανταζή, ο οποίος είχε φτιάξει έναν πυρήνα μουσικών. Οι παρέες, να παίζουμε, να βρισκόμαστε σε μαγαζιά να ακούμε. Γενικότερα στη γενιά μου κάπως πέρασε αυτό και όσους παρακολουθώ μέχρι τώρα, ακολουθούν αυτόν τον δρόμο.
ρε|λα|ρε: Ναι αλλά υπάρχουν παιδιά, π.χ. η Χαρούλα η Τσαλπαρά, ο Φώτης ο Βεργόπουλος για να αναφέρουμε μόνο δύο από τους πολλούς, αυτής της γενιάς οι οποίοι προέρχονται από διαφορετικά μέρη, δεν ήταν παρέα, αλλά όλοι ασχολούνται σοβαρά πλέον με τη λαϊκή μουσική και το κάνουν πολύ καλά!
ΧΣ: Νομίζω κάπως υπήρξε ανάγκη γι’ αυτό το πράγμα, να το πάρουμε από τους παλιούς και να το φέρουμε φιλτραρισμένο στο σήμερα. Ο Βεργόπουλος, η Τσαλπαρά, ο Διαμάντης, ο Δημάκης, ο Κωστάκης, η Γάτση, όλα αυτά τα παιδιά το κάνουν όχι απλά καλά, το υπηρετούνε!
ρε|λα|ρε: Και εσύ, μην σε βγάζουμε εκτός! Ακριβώς, κι εγώ πραγματικά χαίρομαι, το λέω με όλη την ένταση της λέξης, που ακούω και βλέπω τόση κινητικότητα και τόσο άρτια παιγμένη μουσική από όλους. Υπάρχουν τόσο καλά καταρτισμένοι μουσικοί! Δεν μιλάμε πια για τον ερασιτέχνη που το πάει μέχρι εκεί που μπορεί και ασχολείται επαγγελματικά με κάτι άλλο…
ΧΣ: Είναι και τα ερεθίσματα που παίρνουμε ο ένας από τον άλλο, έχει φτιαχτεί πραγματικά άλλη μια κλίκα, που νομίζω παίζει σημαντικό ρόλο. Πλέον ξέρουμε όλοι που παίζουμε, πηγαίνουμε σε αυτούς, έρχονται αυτοί σε εμάς, αυτό το αλισβερίσι που νομίζω υπήρχε και παλιά. Είναι υγιές αυτό το πράγμα.
ρε|λα|ρε: Αυτό πάντα υπήρχε, σωστά. Αυτό όμως που βλέπουμε είναι η κατάρτιση που έχει η γενιά αυτή, οι ποιο νέοι μουσικοί.
ΧΣ: Μας παρέδωσαν οι προηγούμενοι ένα καλό έργο και όχι απλά το συντηρούμε αλλά το πάμε παραπέρα. Έχουμε πάρει ήδη καλό υλικό από τους προηγούμενους και το εξελίσσουμε, αυτό είναι ο λόγος.
ρε|λα|ρε: Ίσως και ο θεσμός των μουσικών σχολείων έπαιξε σημαντικό ρόλο, καθώς και τα πανεπιστημιακά τμήματα που δημιουργήθηκαν, τα οποία ενίσχυσαν τη λαϊκή μουσική, τα οποία στη δική μου γενιά δεν υπήρχαν.
ΧΣ: Σίγουρα, τα μουσικά σχολεία έκαναν πάρα πολύ καλό, τα παιδιά ξεφεύγουν, δημιουργούν έναν δεύτερο κόσμο μέσα σε αυτά. Επίσης τα πανεπιστήμια στη Μακεδονία, στην Άρτα και το Ιονίου, είναι φανταστικά τμήματα με καταρτισμένους καθηγητές και γνώστες της λαϊκής μουσικής και όχι μόνο. Όλο αυτό το πράγμα περνάει μέσα στη γενιά μας. Αυτοί οι μουσικοί το περνάνε και σε άλλους μέσω των μαγαζιών και όλης της κουβέντας που γίνεται και δημιουργείται όλο αυτό το πράγμα.
ρε|λα|ρε: Για να έρθουμε πάλι σε εσένα όμως… Ποιες θα έλεγες ότι είναι οι επιρροές σου και σε δεύτερο βαθμό, τι σε έκανε να αποφασίσεις ότι θα ασχοληθείς επαγγελματικά με αυτό;
ΧΣ: Αυτό είναι κάτι που το σκεπτόμουνα πάντα ότι θέλω να το κάνω. Είμαι τυχερός που το κάνω και είμαι ευγνώμων σε όποιον, δεν ξέρω, χρωστάω αυτό το πράγμα.
ρε|λα|ρε: Προφανώς αλλά παίζει ρόλο και το ταλέντο που είχες -δεν αρκεί να θέλεις- πρέπει να έχεις και τη δομή, τα φόντα που λέμε, να το έχεις έμφυτο ώστε να το υπηρετείς σωστά. Από μόνο του δεν είναι αρκετό αλλά παίζει σημαντικό ρόλο, όπως και οι συνθήκες. Δεν είπαμε όμως για τις επιρροές.
ΧΣ: Όπως είπα και πριν μεγάλη τομή ήταν και είναι ο Τατασόπουλος, ο Μανόλης ο Πάππος και ο Γρηγόρης ο Βασίλας. Από τους παλιούς παίχτες μου αρέσει ο Στεργίου, ο μπέμπης. Επίσης η σχολή Σκαρβέλη, τα τρίχορδα του Χιώτη. Επειδή εγώ ο ίδιος δεν έχω δημιουργήσει δεν μπορώ να πω ότι έχει κάποιος επηρεάσει το παίξιμό μου, σίγουρα όμως φίλτραρα πράγματα. Από τον Μάρκο παίρνεις τα ντουζένια κι όλο αυτό το παίξιμο το πιο παλιό, από τον Σκαρβέλη τις μελωδίες και την αρμονία…
ρε|λα|ρε: Σου έχει προκύψει, το έχεις σκεφτεί να συνθέσεις; Θεωρείς ότι είναι κάτι που έρχεται ,θα έρθει;
ΧΣ: Δεν μπορώ να το προσδιορίσω πότε θα έρθει και αν, θα ήθελα πάντως. Νομίζω ότι έχουμε χρέος και είναι το επόμενο σκαλοπάτι για τη γενιά μας, να αφήσει κάτι πίσω της. Εν τέλει όταν είσαι μουσικός και παίζεις σε μαγαζιά, όλο αυτό το πράγμα σταματάει μέχρι εκεί και υπάρχει ένα τέλμα. Δεν υπάρχει δημιουργία και αυτό είναι το χειρότερο… Πρέπει να περάσουμε στην επόμενη φάση, το γράψιμο, αλλά αυτό να βγει πηγαία να μην είναι στημένο, επιτηδευμένο. Αν είναι στημένο δεν θα είναι ωραίο. Αν δεν βγει, θα το κάνουν οι επόμενοι!
ρε|λα|ρε: Συμφωνώ, και είναι τεράστιο θέμα συζήτησης. Οι προηγούμενες γενιές, για παράδειγμα από τα μέσα του ’60 με μια διακοπή κατά τη δικτατορία και πάλι μετά από τα τέλη του ‘70, ανέσυραν τους Μάρκο, Τσιτσάνη, Μητσάκη, Χατζηχρήστο και άλλους του μεσοπολέμου ή μεταπολεμικούς, αλλά η δική σας το έχει πάει ακόμα πιο πίσω. Είναι πολύ σημαντικό ότι προστίθενται προπολεμικές επανεκτελέσεις από νέους καλλιτέχνες. Πιστεύω ότι αν αυτή η γενιά, που έχει κατακτήσει τεχνικά και ακουστικά τη μουσική εκατό περίπου ετών, πρέπει να κάνει και το επόμενο βήμα.
ΧΣ: Αν γίνει, αυτό το επαναλαμβάνω, πρέπει να γίνει πηγαία.
ρε|λα|ρε: Υπάρχει και μια θεωρία ότι σε περιόδους κρίσεων το περιβάλλον είναι πρόσφορο στην καλλιτεχνική δημιουργία, και έτσι υπάρχει μια προσμονή. Περιμένουν όλοι να δουν πως θα εξελιχθεί αυτή η «δραστηριότητα» που έχουμε. Δεν το λέω για να σου βάλω πρόσθετο φορτίο ή άγχος (γέλια), απλά το αναφέρω ως διαπίστωση. Είναι μια καλώς υποκινούμενη απορία..! Από την άλλη επειδή η κρίση έχει απαξιώσει τα περισσότερα επαγγέλματα και επιστημονικά πεδία στην Ελλάδα, η δική σας γενιά έχει απαλλαγεί από το φορτίο του «να ασκήσω το επάγγελμα που σπούδασα». Έτσι αρκετοί ταλαντούχοι μουσικοί επιλέγουν να κάνουν αυτό που τους γεμίζει, τη μουσική, αφού το οικονομικό όφελος δεν είναι μεγαλύτερο. Έτσι επιλέγουν να κάνουν αυτό που αγαπάνε. Δεν ξέρω αν είναι πράγματι έτσι, εγώ υποθέτω…
ΧΣ: Αυτοί που επέλεξαν να το κάνουν και, εν τέλει, αυτοί που θα μείνουν θα είναι αυτοί που θα παράξουν έργο, εν μέσω κρίσης και μετά. Αυτοί που επέλεξαν να το κάνουν συνειδητά. ΟΙ άλλοι ήταν και είναι απλά περαστικοί.
ρε|λα|ρε: Πάμε όμως και σε πιο τεχνικά θέματα. Πως προέκυψε η συνεργασία με τη Schertler;
ΧΣ: Λοιπόν, από τον προηγούμενο Αύγουστο μπήκα στους Imam Baildi. Έκαναν τα παιδιά ακρόαση, έψαχναν μπουζουξή για την καλοκαιρινή τους περιοδεία, και με έστειλε ο Θωμάς ο Κωνσταντίνου. Αφού έκανα την ακρόαση με πήραν τηλέφωνο και μου είπαν «συνεχίζουμε». Μετά την καλοκαιρινή περιοδεία είχαμε ένα τουρ στην Ευρώπη, ήταν δεκατέσσερεις συναυλίες αν θυμάμαι καλά. Μετά την ευρωπαϊκή περιοδεία, αρχίσαμε να μιλάμε με την εταιρεία. Επειδή είχα αγοράσει κάποια προϊόντα τους ήδη είχαμε αναπτύξει μια σχέση στο facebook. Μιλάγαμε σε πρώτο επίπεδο, οπότε ήρθε και η ερώτηση αν θα ήθελα να συνεργάζομαι με τη συγκεκριμένη εταιρεία και πως αυτό θα μπορούσε να γίνει πιο συγκροτημένο. Έτσι έκανα αυτό το βιντεάκι όπου εξηγώ στην ουσία πως είναι ο live ήχος μου, καθώς αυτή η εταιρεία δίνει μεγάλη βάση στον ακουστικό ήχο. Είναι κάτι που πάντα με αφορούσε και πιστεύω ότι έτσι πρέπει να γίνεται, ο ήχος είναι το μισό μέρος της δουλειάς μας. Το να έχουμε σωστό ήχο και το τελικό αποτέλεσμα να είναι κοντά στον φυσικό ήχο. Εγώ στο συγκεκριμένο setup, έτσι όπως παίζω, έχω δύο πράγματα. Έχω μαγνήτη, μικρόφωνο, προενίσχυση και από την προενίσχυση στον ενισχυτή μου. Με έχουν ρωτήσει πολλοί και μπορούν να έρθουν σε επαφή μαζί μου να μάθουν λεπτομέρειες για το τι χρησιμοποιώ εγώ. Ως Χρήστος πιστεύω ότι ο ήχος του μπουζουκιού πρέπει να βγαίνει σωστά, όπως πρέπει να βγαίνει ένα μπουζούκι, όχι όπως έχουμε συνηθίσει σε διάφορα μαγαζιά και στην τηλεόραση… Βέβαια θα πει ο άλλος είναι η δουλειά, η ευκολία, απλά στα γούστα μου εμένα είναι ο φυσικός ήχος του μπουζουκιού.
ρε|λα|ρε: Αυτό είναι καλό και είναι και μια θετική εξέλιξη, αφού αποδίδεται ο αυθεντικός ήχος του μπουζουκιού.
ΧΣ: Είναι και η αισθητική του μπουζουξή, αυτό που θέλει να παράξει ο άλλος. Θα πρέπει να το έχεις στο μυαλό σου και να το οδηγείς. Δηλαδή αν π.χ. ταιριάζει ο μαγνήτης με ένα μικρόφωνο. Δεν μπορώ να βάλω ένα μαγνήτη ideal και να παίξω και με μικρόφωνο, είναι παράταιρο. Πρέπει να γνωρίζεις πως θα συνδυαστούν αυτά τα πράγματα. Δυστυχώς πρέπει να έχεις ξοδέψει και αρκετές χιλιάδες ευρώ για να το βρεις αυτό το πράγμα, κάτι που είναι σημαντικό.
ρε|λα|ρε: Πάντως είναι αρκετά σημαντικό καθώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει η έννοια του σπόνσορα και των ambassadors (πρεσβευτών) τόσο όσο στο εξωτερικό. Ενώ στην Ευρώπη ή στην Αμερική γίνεται κατά κόρον.
ρε|λα|ρε: Πες μου όμως και λίγο για τη συνεργασία σου με τους Imam Baildi.
ΧΣ: Είμαι πλέον μόνιμος στο σχήμα και κάνουμε πρόβες και ετοιμαζόμαστε για το καλοκαίρι και για συναυλίες. Παίξαμε το προηγούμενο Σάββατο στη Γαλλία και το επόμενο Σαββατοκύριακο ( σ.σ.24 & 25 Μαρτίου) έχουμε δύο συναυλίες στη Γερμανία. Επίσης έπαιξα και στον τελευταίο τους δίσκο. Πολύ ωραία συνεργασία και παίζω με φανταστικούς μουσικούς, κάτι που είναι μέρος της όλης διαδικασίας εξέλιξης. Να παίζεις και να παίρνεις πράγματα από όλους. Ο Γιάννης Δίσκος που παίζει τα πνευστά, ο Λάμπης Κουντουρόγιαννης, είναι μεγάλα σχολεία για ‘μένα, καθένας με τον τρόπο του. Ο Λάμπης στην ευκρίνεια που έχει στον ήχο του, στο τι θέλει να ακούσει, το πήρα από αυτόν αυτό το πράγμα. Από τον Γιάννη όλο το τεχνικό μέρος, πως δουλεύει, πως μελετάει και γενικότερα το παίξιμό του, γιατί ένα Balkan στοιχείο μπορείς να το περάσεις και στο μπουζούκι. Η συνεργασία είναι φοβερή με όλους και με τα δύο αδέρφια, Λύσανδρο και Ορέστη Φαληρέα.
ρε|λα|ρε: Σημαντικό επίσης ότι είναι ένα συγκρότημα που παίζει και εκτός Ελλάδας…Σου δίνει κι ένα βήμα να προβάλλεις το παίξιμό σου, το μπουζούκι αλλά συναντιέσαι και με άλλους μουσικούς, τεχνικούς κλπ.
ΧΣ: Βέβαια, μια μεγάλη εμπειρία, και χωρίς αυτή δεν θα μπορούσα να έχω τη συνεργασία με τη Schertler. Μαθαίνεις πως είναι οι μουσικοί, το stage, πως είναι η επαγγελματική συμπεριφορά ενός ηχολήπτη, ενός βοηθού, για να βγει όλο αυτό το πράγμα.
ρε|λα|ρε: Παίζεις ακόμα με άλλα σχήματα;
ΧΣ: Συνεχίζω, βέβαια. Παίζουμε τις Πέμπτες λαϊκά και ρεμπέτικα, με τον Παναγιώτη τον Τσιφτσή, τη Βασιλική την Τσιφτσή και τον Πάνο τον Μπαλάφα, στο Μαραθωνίτη. Και παίζω με τη Βιολέτα την Ίκαρη, μια πολύ πρόσφατη συνεργασία. Είναι φανταστική επί σκηνής, με συνεπαίρνει, πιάνω τον εαυτό μου να τη χαζεύει όταν τραγουδάει.
ρε|λα|ρε: Μπράβο, πολύ ελπιδοφόρα και ωραία πράγματα…Συνεχίζεις να μελετάς ή θεωρείς ότι πλέον η μελέτη σου είναι οι συναυλίες και το παίξιμο στα μαγαζιά;
ΧΣ: Προσπαθώ να μελετάω αν και δεν τα καταφέρνω πάντα. Στοχευμένα περισσότερο, θα ακούσω ένα ταξίμι, μια φράση, θα προσπαθήσω να την περάσω. Μελετάω τον Νίκο τον Τατασόπουλο ή ένα κομμάτι του Παναγιώτη του Στεργίου καθώς και πιο συγκεκριμένα πράγματα. Επίσης τους παλιούς, ταξίμια. Ρεπερτόριο κυρίως μέσα από τα μαγαζιά και μέσα από την ανάγκη που υπάρχει. Για να σου βγουν όμως πράγματα στο live, πρέπει να τα έχεις παίξει να τα έχεις μελετήσει, εκτός κι αν είσαι φαινόμενο σαν τον Τατασόπουλο (γέλια).
ρε|λα|ρε: Ναι για να μην πέσεις στην ευκολία του να παίζεις συνέχεια το ίδιο…
ΧΣ: Ναι εκεί είναι όλη η ουσία. Άμα πέσεις στη λούμπα και πεις ότι έφτασες σε ένα σημείο και πεις ως εδώ ήτανε, από κει ξεκινάει η κατηφόρα. Δεν πρέπει να μένεις ποτέ στάσιμος. Άμα ακούσεις το ίδιο πράγμα στον εαυτό σου …δύο φορές την τρίτη πρέπει να το αλλάξεις!
ρε|λα|ρε: Αυτή είναι και η ομορφιά του μπουζουκιού!
ΧΣ: Αυτοσχεδιασμός. Αν μη τι άλλο, όλη η μουσική πέραν της δυτικής βασίστηκε σε αυτό.
ρε|λα|ρε: Σχέδια για το μέλλον;
ΧΣ: Άμεσα, βλέπω με τους Imam Baildi και τη Βιολέτα το καλοκαίρι. Επίσης φίλοι μου φτιάχνουν κομμάτια, δισκογραφούν, οπότε θα είμαστε και στη διαδικασία να γράψουμε. Αυτό που ελπίζω κάποια στιγμή είναι να φτιάξω δική μου μουσική, δικά μου πράγματα και δικιά μου μπάντα! Δεν μπορώ ακόμα να το προσδιορίσω, είναι πρωτόλειο το σχέδιο αλλά θα ήθελα. Να φτιάξω δική μου μουσική με δικούς μου ανθρώπους!
ρε|λα|ρε: Ωραίο ακούγεται και είναι το υγιές αυτό, η εξέλιξη που λέγαμε!
ΧΣ: Ίσως επίσης να κάνω και κάτι θεωρητικό με το μπουζούκι, που πάντα το ήθελα. Θα μου άρεσε πολύ, σε κάποιο Πανεπιστήμιο, κάποιο μεταπτυχιακό ίσως…
ρε|λα|ρε: Ακούγεται πολύ ελπιδοφόρο και στο εύχομαι ολόψυχα. Ευχαριστώ πολύ για το χρόνο σου, την αμεσότητα και τη συζήτηση, ήταν πολύ ενδιαφέρουσα η διαδρομή!
ΧΣ: Κι εγώ ευχαριστώ πολύ!
Τον Χρήστο Σκόνδρα τον βρίσκετε στο YouΤube, στο facebook και σε διάφορες σκηνές, πάλκα και ταβέρνες ανά την Ελλάδα και τον κόσμο…
Η φωτογράφηση του Χρήστου έγινε από τη Λαμπρινή Σωτηρίου στο Toucan Bistrot.